Resim sanatının abartılı ya da doğada benzeri görülemeyecek, deneysel olarak kurgulanamayacak kompozisyonlarının resmedildiği bir dalıdır. Grafik sanatlar kapsamına girer.
Latince 'illustrare' ; "aydınlatmak, açıklamak, övmek" anlamlarına gelir. Resmin birlikte verildiği metni açıklayıcı işlevi şekline ya da spesifik fonksiyonuna bağlı değildir.
İllüstrasyon simgesel olarak kullanılabildiği gibi, kavramların anlaşılabilir ve görsel olarak canlandırılabilirliği açısından dil işlevi de görür.
Antik kitap rulolarında ve kodekslerde nadir de olsa illüstrasyonlar görülmektedir. Ortaçağda kitap basım tekniğinin bulunmasından ve bununla birlikte çoğaltım imkanı oluşmasından önce el yazmalarında illüstrasyon olarak renkli kitap minyatürleri kullanılırdı.
İllüstrasyon sanatı için önemli bir tarihi evre de reform zamanıdır. Seri basımda yazıdan geniş ölçüde vazgeçilmiş el ilanları ve bildirilerin yayılması sırasında illüstrasyon kullanımı zirve noktasına ulaştı; çünkü halk okuma yazma bilmiyordu.
İllüstrasyonlar bilimsel ders eserlerinde modern çağın erken zamanlarında resimler içinde açıklayıcı metinlerle birlikte verilerek anatomik şekillerde, bitki kitaplarında ya da teknik tasvirlerde olduğu gibi kullanılmıştır.
İllüstrasyon özel bir anlamına da Colbert altında Akademi'nin araştırmalarından geçerek ulaşıyor. Bu gelenekten gelen başta Diderot ve d'Alembert olmak üzre ansiklopedistler resmin öğretici etkisini desteklediler.
Kültürel tarih açısından ise illüstrasyonun edebiyattaki 18. yy'dan itibaren olan gelişimi daha önemlidir. Resimlerin ilave edilmesiyle artarak oluşan okuyucu kitlesi ve bu sektöre kazanılan çok sayıda sanatçı resim tarihi açısından önemli eserler vermiştir. Daha sonraları illüstrasyon 19. yy'ın ortalarında başlayan 'Arts and Crafts' hareketi ile anlam buldu.
Kitapların özel ölçüleri dahil günlük kullanım eşyalarındaki el sanatlarına özgü sadelik ve eşzamanlı güzellik üzerine yeni temel kavrayış, erken modern dönemde William Morris ve Aubrey Beardsley arasında kitap illüstrasyonunun biçimsel bir rönesansını harekete geçirdi.
Erken modern dönemde ve bugün de hala edebi illüstrasyonun en enteresan ve yenilikçi dalı resimli kitaplarda ve çocuk kitaplarındadır. Bu alanlarda illüstrasyonun her zaman büyük bir rolü vardır.
Sanat tarihi diğer hiçbir sosyal bilimin olmadığı kadar kendi öğretim eşyalarını resimlerle ve araştırmalarla beslemeye mecbur kaldı. En başından itibaren el kitaplarında ve broşürlerde bu öğretici araçlar yer aldı. Gerçi fotografi, diyapozitif ve yeni medya türleri gibi yeniliklerin bu alan üzerindeki etkileri tartışılır. Fakat bu meslek dalının da bağlı olduğu medya aracılığı, yine de çoğunlukla ilerleme ve gelişmesine izin vermiştir.
